Ik begon mijn onderzoek als hoofdredacteur, me afvragende hoe ik en andere hoofdredacteuren van professionaliserende lokale omroepen, ons werk zo goed mogelijk konden doen. Toen ik mijn onderzoek afrondde, was ik geen hoofdredacteur meer. Ik heb helaas zelf ervaren wat een verkeerde aanpak van een leidinggevende kan doen. Ik werd op een onethische manier benaderd, die mij kleineerde in het bijzijn van mijn redactie. Er werd mij het gevoel gegeven dat ik het nooit goed genoeg zou doen, uit zelfbescherming heb ik toen besloten mijn functie per direct neer te leggen. Ik kan mijn bevindingen dus niet langer zelf gaan inzetten, maar ik denk dat andere omroepen die in dezelfde fase zitten er veel aan kunnen hebben. Een effect van slecht leiderschap kan dus betekenen dat je personeel verliest. Wanneer een omroep aan het ontwikkelen is moet er een team opgebouwd worden dat dit kan doen, goed leiderschap is hierin essentieel, de leidinggevende zorgt ervoor dat alles in goede banen loopt en iedereen weet waarvoor ze hun werk doen. (Peters, 2021)

Het is belangrijk dat omroepen zich er bewust van blijven dat een goede journalist niet per se een goede leidinggevende is. (Gemmink, 2024) Natuurlijk is een journalistieke basis erg belangrijk als leidinggevende bij een omroep, een leidinggevende moet snappen waar zijn/haar personeel mee bezig is. (Weggeman, 2024) Maar er moet meer aandacht komen voor het feit dat niet iedereen een goede leidinggevende kan zijn. Wanneer een omroep zich hier bewust van is, zetten ze al een stap in de juiste richting. Om mijn advies overzichtelijk en makkelijk toepasbaar te maken heb ik op basis van mijn onderzoek vijf kernwaarden opgesteld waar een leidinggevende bij een professionaliserende lokale omroep aan moet voldoen. Deze luiden als volgt:

• Reflecterend
• Betrouwbaar
• Integer
• Benaderbaar
• Flexibel

1. Reflecterend

Een reflecterende leidinggevende kan kritisch naar zichzelf en het team kijken om verbeteringen door te voeren. Mijn redactie bestond volledig uit starters, ik was mij hier van bewust en speelde erop in. Ik kon niet alleen goed op mijn redactie reflecteren maar ook op mezelf. Ik wist wat mijn mindere punten waren en zette hier redacteuren voor in die hier beter in waren. Dit is essentieel in een professionaliserende redactie, waar processen nog in ontwikkeling zijn. Reflectie is niet alleen een individuele verantwoordelijkheid, maar ook belangrijk om de groei van de organisatie in goede banen te leiden. Een cultuur waarin fouten bespreekbaar zijn en waar ruimte is voor evaluatie, draagt bij aan het vergroten van vertrouwen binnen een team. Dit paste ik zelf ook toe binnen mijn team, ik gaf ruimte om vragen te stellen en fouten te maken, hier konden de redacteuren van leren. Iemand anders op het kantoor zag het belang van fouten kunnen maken niet in. De aanwezigheid van deze persoon zorgde dan ook voor een hoop extra druk. Dit is iets wat je juist niet wil binnen een redactie die nog ruimte nodig heeft om te leren. Leiders die reflecteren inspireren anderen om hetzelfde te doen, wat leidt tot een sterkere gezamenlijke ethiek.

2. Betrouwbaar

Betrouwbaarheid is de kern van effectief leiderschap, vooral in een journalistieke setting waarin ethiek en consistentie cruciaal zijn. Als medewerkers erop kunnen vertrouwen dat hun leidinggevende afspraken nakomt en consistent handelt, schept dit een veilige werkomgeving. Toen ik mijn redacteuren beloofde een handboek te maken voor video-items, liet ik ze hier niet lang op wachten. Diezelfde week had ik het gemaakt en naar ze gemaild. Door te laten zien dat ze gehoord worden en ik hun vragen serieus neem, weten zij dat ze op me kunnen vertrouwen. Dit vertrouwen versterkt ook het teamgevoel en de motivatie om samen te werken aan de doelen van de redactie. Betrouwbaarheid wordt niet alleen bepaald door het nakomen van afspraken, maar ook door consistentie in gedrag en communicatie. Een leider die betrouwbaar is, bouwt vertrouwen op binnen een team, wat essentieel is voor samenwerking en het creëren van een veilige werkomgeving. Betrouwbaarheid wordt versterkt door duidelijke communicatie, het tonen van empathie en het bewaken van ethische standaarden. Deze elementen zorgen ervoor dat medewerkers zich veilig voelen en zich richten op het behalen van doelen zonder angst voor inconsistenties in leiderschap. Toen ik zelf merkte dat ik de ethische standaarden van de redactie niet meer kon bewaken, heb ik dan ook besloten dat mijn werkgever niet meer bij mij paste. Wanneer je als leidinggevende niet de ruimte krijgt om de veiligheid van jezelf en de redactie te waarborgen, gaat het vertrouwen van de redactie omlaag.

3. Integer

Integriteit in leiderschap houdt in dat een leider consistent handelt volgens ethische normen en waarden, ook wanneer er geen directe controle is. Integriteit is essentieel om vertrouwen te bouwen binnen een organisatie en om als rolmodel te fungeren. Dit is vooral belangrijk op een nieuwsredactie, waar journalistieke ethiek een cruciale rol speelt. Een integere leider bewaakt deze normen en stimuleert het team om journalistiek werk te leveren dat geloofwaardig en betrouwbaar is. Als leidinggevende hield ik me constant bezig met meedenken over onderwerpen waar redacteuren mee bezig waren. Wanneer een onderwerp gevoelig was, gaf ik de redacteur begeleiding om op de juiste manier te kunnen handelen. Ik zorgde ervoor dat zij altijd oog hadden voor de partijen waar ze over schreven.

4. Benaderbaar

Een benaderbare leider zorgt ervoor dat teamleden zich comfortabel voelen om ideeën, zorgen of feedback te delen. Dit bevordert open communicatie, innovatie en het oplossen van problemen. In een kleine redactie is deze eigenschap belangrijk om vertrouwen op te bouwen en een inclusieve cultuur te creëren waarin iedereen zich gehoord voelt. Mijn redacteuren beschreven mij als benaderbaar. Ik zat aan hetzelfde bureau als zij, wat de drempel om mij aan te spreken laag hield. Wanneer iemand ergens mee zat of iets wilde bespreken schroomden zij niet om mij even aan de mouw te trekken. Zelfs op dagen dat ik niet op het kantoor was konden zij mij altijd benaderen wanneer ze bijvoorbeeld voor een dilemma stonden. Ik merkte dan ook dat zij hier de ruimte voor zagen en het fijn vonden dat ik ook op afstand even de tijd nam om met ze mee te denken.

5. Flexibel

De journalistiek is dynamisch, met constant veranderende prioriteiten en deadlines. Een flexibele leidinggevende kan snel schakelen tussen taken en inspelen op onverwachte situaties. Dit helpt niet alleen bij het soepel laten verlopen van de dagelijkse werkzaamheden, maar zorgt er ook voor dat het team zich aanpast aan veranderingen in het medialandschap. Per situatie en persoon keek ik waar er behoefte aan was. Ik paste mij als leidinggevende aan aan hetgeen dat ik voor me had. Wanneer er problemen waren met een bron analyseerde ik eerst de situatie en maakte ik op basis daarvan een keuze. Ook tegenover de redacteuren stelde ik mij flexibel op, iedereen had namelijk behoefte aan andere dingen. Wanneer ik merkte dat een bepaalde aanpak niet werkte bij iemand, ging ik op zoek naar manieren die wel werkten. De eigenschap flexibiliteit sluit nauw aan bij de theorie van Hersey en Blanchard over situationeel leiderschap. Deze theorie stelt dat een effectieve leider zich aanpast aan de behoeften van zijn of haar teamleden, afhankelijk van hun ontwikkelingsniveau (competentie en motivatie). Flexibiliteit is hierbij cruciaal, omdat een leidinggevende verschillende stijlen moet kunnen inzetten op basis van de situatie.

Tijdens dit onderzoek heb ik veel geleerd over het belang van ethisch leiderschap. Leidinggeven is een vak apart dat nog volop in ontwikkeling is, ik denk dat het belangrijk is dat we hier binnen de journalistiek op blijven reflecteren. Met mijn onderzoek hoop ik professionaliserende omroepen bewuster te maken van dit onderdeel binnen de professionalisering. Wanneer een omroep de juiste vorm van leidinggeven toepast, creëren zij de juiste omgeving om groei en ontwikkeling door te maken.

Fenne Pistorius is student-onderzoeker.