designing journalism

TILBURG – Het lijkt een ver toekomstbeeld: digitale presentatoren achter de nieuwsdesk in plaats van Annechien Steenhuizen of Rob Trip. Niets is minder waar, het kwam zelfs bij Omroep Brabant al voorbij. Daar vulde een deepfake van presentator Nina van de Broek aan in het brengen van het nieuws. Om erachter te komen of en hoe dit toekomstbeeld een ingebed onderdeel van de journalistiek gaat worden, nodigden lectoraatsonderzoekers Nancy de Goey en Anne Lisa Giesen een panel van journalistieke makers uit voor een AI-roundtable om het er eens over te hebben. 

Stel je voor dat je geen team van onderzoekers nodig hebt om honderden documenten door te spitten, maar dit in je eentje kunt doen met behulp van AI. Hoe zou dat je manier van werken veranderen? Dat was de centrale vraag tijdens de tweedaagse workshop AI for Environmental Data-Driven Investigations in Wenen, georganiseerd door de Urban Journalism Network. Samen met een internationaal collectief van journalisten, ontwerpers en onderzoekers doken we in de wereld van Retrieval-Augmented Generation (RAG), een technologie die AI combineert met documentanalyse.

Het lectoraat Ontwerpen aan de Journalistiek lanceerde afgelopen week de ‘AI in de journalistiek’-versie van het Moral Design Game. Het spel helpt verschillende visies en perspectieven expliciet te maken en laat zien waar onderliggende waarde samenkomt of juist botsen. Waar de ‘hoe’-vraag van AI binnen de journalistiek steeds breder wordt opgepakt, blijft de vraag over het ‘waarom’ (wel/niet) AI gebruiken nog vaak liggen. Op de Regiohelden Festival van de Regionale Publieke Omroepen speelden we het spel met twee groepen redacteuren, journalisten en verslaggevers van de regionale omroepen om te verkennen welke inzichten het spel op kan leveren.

In het nog zonnige september begon ik – Fenne Pistorius – aan een onderzoek naar ethisch leiderschap op kleine redacties, samen met het lectoraat. Nu blik ik terug. Als iemand die zelf zo’n anderhalf jaar hoofdredacteur van een kleine redactie is geweest, was ik benieuwd hoe mijn visie op leidinggeven zich zou ontwikkelen binnen dit onderzoek. Ik heb de afgelopen maanden mijn eigen ervaringen en visies toegepast op de theorie en een eigen uitgevoerd onderzoek. De onderzoeksmethoden die we toepasten waren literatuuronderzoek, een logboekonderzoek op kleine redacties middels de methode van foto-elicitatie, en kwalitatieve interviews. Hieronder beschrijf ik wat ik zelf heb geleerd van dit onderzoek, als voormalig hoofdredacteur en als journalist.

“Het lastige van leven met weinig geld is het feit dat andere mensen denken iets over jou te weten omdat je geen geld hebt,” zegt Iva, een van de ervaringsdeskundigen in het onderzoek De maat genomen. Ze is niet de enige die merkt hoe er, als je arm bent, altijd geoordeeld wordt over wat je doet of uitgeeft. Deze beeldvorming heeft een sterk negatieve invloed op hun leven vertellen ze in het onderzoek De maat genomen. “Het doet me pijn dat mensen zeggen dat ik het niet goed doe. Het is gewoon heel krap,” vertelt Glennis.

Hoe wordt de ‘smart city’ besproken in de Nederlandse media? Welke toekomstbeelden domineren, welke perspectieven hebben journalisten op het onderwerp, en zijn er verschillen tussen nationale en regionale berichtgeving? Media analist Jeroen de Vos onderzoekt in het kader van SIA Raak Moral Smart City de berichtgeving in Nederlandse kranten op vier toekomstperspectieven die helpen deze vragen te beantwoorden.